کتاب خاورمیانه (۸) (ویژه اسلام‌گرایی و بیداری اسلامی در خاورمیانه)

یکی از مهمترین تبعات تحولات زنجیرهای رخداده در کشورهای عربی که از اوایل سال ۲۰۱۱ میلادی آغاز شد، رشد تمایلات اسلام‌خواهی و قدرت یافتن گفتمان‌هایی بود که تحولات در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه خود را، با رجوع به متون و جنبشهای اسلامگرا طلب میکردند. هرچند غرب تلاش نمود با عطف به چهارچوب ذهنی خودساخته خویش مبنی بر «الزام رسیدن به دموکراسی، حضور پرقدرت سکولاریسم است»، تحولات کشورهای عربی را صرفاً به خواسته‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فروکاهد. با این حال، پیروزی اسلامگرایان در تونس و مصر آن هم در نخستین انتخابات برگزارشده پس از سقوط دیکتاتوریهای بن علی و مبارک، نشان از آن داشت که فاکتور «تمایل به اسلام و ارزشهای اسلامی» به مراتب قویتر و برجسته‌تر از آنی است که غرب در ابتدا تصور می‌نمود.

با این حال، پیرامون بحث اسلام‌گرایی و اسلام‌خواهی در جوامع دوباره متولد شده عرب، نمی‌بایست زود قضاوت نمود. تمایل قلبی حداکثری ملل عرب به اسلام و ارزشهای اسلامی یقیناً با گذر زمان در کنار دو فاکتور منافع و اقدامات غرب، همچنین کارآمدی و توان بالفعل جنبش‌های اسلام‌گرا در تأمین آرامش اجتماعی ـ اقتصادی و اقتدار سیاسی، فعل و انفعالاتی را سبب خواهد شد که پیش‌بینی آینده آن را دشوار می‌سازد.

به همین دلیل، بررسی و پژوهش ریشه‌های نگرشهای اسلامی در خاورمیانه، همچنین تفحص دقیق در ساختارها و کارکردهای اسلام‌گرایی و بیداری اسلامی در گذشته و حال این کشورها، ابزار مناسبتر و قابل اعتمادتری را به ما جهت تحلیل خواهد داد و کتاب حاضر نیز با همین رویکرد و هدف نگاشته و گردآوری شده است. بخش نخست کتاب که با همت سرکار خانم دکتر ماه‌پیشانیان تنظیم شده، نگاهی به بنپایه‌های اسلامگرایی در تعدادی از کشورهای خاورمیانه دارد و بخش دوم تحولات نوین از سال ۲۰۱۱ به این سو را از نگاه چهار تن از تحلیلگران خارجی به نظاره می‌نشیند.

امید که این مجموعه بتواند شناختی عمیقتر و صحیحتر از گذشته و حال و همچنین ابزاری برای شناخت آینده تحولات در اختیار کارشناسان و پژوهشگران گرامی قرار دهد.